Osmanlı Tıp Kitaplarında Şuruplar

Prof.Dr. Ayten Altıntaş

İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı

Osmanlı tabipleri yiyecek ve içeceklere çok önem verirlerdi. Gıdaların özellikleri bilinmeli, ona göre yenmeliydi. Meyveler de dikkatli yenmeliydi; çünkü hepsinin ilaç etkisi vardı. Meyvelerden hazırlanan şuruplar daha çok tedavi amaçlıydı. Bu şuruplar hazırlanıp evlerde saklanırdı. Evin büyükleri bunların etkilerini bilir, gerektiğinde hangi şurubun ne kadar içileceğini söyler ve birçok hastalık böylece iyi edilirdi.

Burada, Osmanlı tıp kitaplarında tavsiye edilen şuruplardan önemli olan ve bugün de kullanılanlardan örnekler alınmış, bu şurupların sağlığa etkileri, nasıl hazırlanacağı ve hangi durumlarda içileceği o günkü bilgilerden aktarılmıştır.

Alma (Elma) şurubu: Elma, yemekten sonra uygun miktarda yenirse hazma yardımcı olur, yüreğe ve mideye kuvvet verir, safradan olan susuzluğu keser, gönül dönmesini giderir.
Benefşe (Menekşe) şurubu: Özellikle göğüs hastalıklarına iyi gelir, zatülcenb hastalığına, öksürüğe faydası çoktur.
Gül şurubu: Ateşlenmeler dolayısıyla meydana gelen harareti (susuzluğu) azaltır, mide hararetini giderir, kandan ve safradan olan sıtmalara (ateşli titremeler) çok faydalıdır.
Ekşi kiraz (Vişne) şurubu: Mideye kuvvet verip safrayı kat eder, harareti teskin edip sıcaklığı def eder. Fazla içilmemelidir; nezleyi çoğaltır.
Enar (Nar) şurubu: Tatlı olanın tabiatı sıcaktır, mideye ve ciğere kuvvet verir, böbreğe ve akciğerlere yararlıdır. Tatlı narın yenmesi vücuttaki bozuklukları önler. Ekşi olanın tabiatı soğuktur; midenin hararetini giderir, safranın çok salgılanmasını giderir ve kusmayı men eder, yürek oynamasına (hafakana) yararlıdır, gönlü ferah eder.
Havya (Ayva) şurubu: Tatlı olanın tabiatı soğuk ve yaş, ekşi olanın tabiatı soğuk ve kurudur. Mideyi kuvvetlendirir, yemeği hazmettirir, kusmayı önler; yemekten önce yenirse peklik, yemekten sonra yenirse ishal yapar.
Kızılcık şurubu:  Ekşiliği galip olduğundan yenmesi ishali keser, kabız eder, mideye kuvvet verir, iştahı açar, safradan hasıl olan kusmayı keser.
Narenç (Turunç-Limon) şurubu: Mideye, yüreğe ve ciğere kuvvet verir, yemeği hazmettirir, safrayı teskin eder, ateşlenmelerde harareti tenden uzaklaştırır, gönül dönmesini men eder.
Temirhindi (Demirhindi, Hind hurması) şurubu: Asya kıtasının batısında, Yemen’de, Mısır’ın bazı yerlerinde ve Hindistan’da yetişen bir çeşit meyvedir. Taze bakla gibi kırmızı çekirdekleri vardır, tatlı ve mayhoştur; tabiatı soğuktur. Şurubu harareti teskin eder, safrayı sürer, kan kaynaşmasını sakinleştirir, susuzluğu keser, sıcaktan olan çarpıntıyı giderir, safradan olan kusmayı önler, sıtmalıların ateşini ve sıkıntısını giderip ferahlatır.
Bunların dışında armut, şeftali, kayısı, üzüm, erik şurupları da çok kullanılmaktaydı.