Hayvansal Gıdalardaki İlaç Kalıntılarının İnsan Sağlığına Etkisi

Vet.Dr. Can Demir

Bureau Veritas Gıda Operasyon Müdürü

Hayvan kökenli gıdaları tüketmenin sağlık riski diğer gıdalara göre %80 fazladır. Zoonoz olarak adlandırdığımız 230’dan fazla hastalık, hayvanlarla insanlar arasında ortaktır. Usulüne uyulmadığı takdirde bu hastalıkların büyük çoğunluğu hayvanlardan insanlara gıda yoluyla geçebilmektedir.

Dünyanın gelişmiş ülkelerinde ortak bir dille kullanılan, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığımızın da kullandığı “çiftlikten sofraya gıda güvenliği” deyimi, çiftlikte hayvanların aşılanması, barınakların ilaçlanması, koruyucu tedbirlerin alınması ve tedavi edici ilaçların uygun dozda verilmesini kapsamaktadır. Uluslararası kurallara uyulmadan yapılan uygulamalar yüzünden, hayvansal gıdalardan hem hastalıklar, hem de antibiyotik, hormon gibi ilaç kalıntıları geçmekte, çocuklarda ve yetişkinlerde sağlık problemleri görülmektedir.

Hayvana uyguladığımız antibiyotik ete, süte, sütten elde edilen gıdalara; kültür balıkçılığında ise balığa geçer. Antibiyotikli gıdaları uzun süreli tükettiğimizde mikroplar direnç kazanır ve yakalandığımız bir enfeksiyon için verilen antibiyotik fayda etmez. Ayrıca ilaç kalıntıları doku tahribatı ve kansere sebep olabilmektedir.

Hayvanlardan gıda yoluyla uzun süreli hormon alındığında, erkek çocuklarda ses incelmesi, vücutta kadınsılaşma; kız çocuklarında ses kalınlaşması, tüylenme, normalden  önce adet görme gibi etkiler görülebilmektedir.

Gıda, Tarım ve Hayvan Bakanlığımızın kalıntı yönetmeliği Avrupa Birliği ülkelerinin uyguladığı esasları içermektedir. Antibiyotik ve hormon benzeri  maddeler hayvanlara verildiğinde sütünün ne kadar süreyle kullanılmayacağı, yumurtanın ve etin etkilenmemesi için kesim öncesi ne kadar zaman geçeceği gibi ayrıntılar net olarak belirtilmiştir. Örneğin, 15 gün süreyle sütün tüketilmemesi, 21 gün süreyle kesime gönderilmemesi gibi hükümler vardır.

Ancak ülkemizde bilgi ve denetim/eleman eksikliği vardır. Kanunda ve yönetmeliklerde yeralmasına rağmen birçok mezbahane ve et parçalama tesislerinde yetkili veteriner hekim bulunmamaktadır.

Kırmızı et, beyaz et, süt-süt ürünleri ve yumurtayı alırken görüntüsüne ve son kullanma tarihine bakmalıyız. Hayvanın nerede yetiştiği, nerede kesildiği, nasıl depolanıp taşındığı, veteriner hekim tarafından muayene yapılıp yapılmadığına dair kayıtları görmek istediğimizde, sektör kendisini bu yeni duruma hazırlayacaktır.

Tüketici, sorgulayarak, şüphelendiğini satın almama hakkını kullanarak, şüphesini Alo 174 gıda hattına bildirerek üreticinin doğru çizgiye gelmesine katkıda bulunacaktır. Ürününü satamayan üretici firma ya da satış noktası olumlu yönde dönüş yapacaktır.