Odundışı Orman Ürünleri

Metin Kalyoncu
Orman Mühendisi, Peyzaj Y. Mimarı

Orman nedir?

Orman, oldukça geniş bir alanda kendine özgü bir iklim oluşturabilen, belirli yükseklik, yapı ve sıklıktaki ağaçlar, ağaççık, çalı ve otsu bitkiler, yosun, eğrelti ve mantarlar, toprağın altında ve üstünde yaşayan mikroorganizmalar ve çeşitli böcek ve hayvanlarla orman toprağının birlikte oluşturduğu hayat birliğidir (Aytuğ, 1976). 

Ormanların fonksiyonları
1-Ekonomik fonksiyonları
     Odun ve odundışı orman ürünleri
2-Ekolojik fonksiyonları
    Doğayı koruma
    Erozyonu önleme
    İklimi koruma
3-Sosyal-kültürel fonksiyonları
    Hidrolojik
    Toplum sağlığı
    Estetik
    Ekoturizm ve rekreasyon
    Ulusal savunma
    Bilimsel 

Odundışı orman ürünlerinin önemi
Ekolojinin sağlık adına çok önemli bir çıktısı, ilaçların ve kozmetiğin ana hammaddesi ve ilham kaynağı olan tıbbi ve aromatik bitkilerin orman alanlarında doğal olarak yetişmesi ormanların önemini ortaya koymaktadır. Önceden sadece odun kaynağı olarak görülen ormanların odundışı ürün, hizmet ve faydaları ağırlığını gün geçtikçe daha fazla hissettirmektedir.

Ormancılık ilkelerini oluşturan; sürdürülebilirlik, çok amaçlı yönetim ve faydalanma, katılımcılık, biyolojik çeşitliliğin korunması, toplumun kalkınması ve stabilizasyonuna katkı sağlanması, odundışı orman ürünlerinden faydalanmaya ayrılacak sahaların ayrıntılı yönetim planlarının (koruma, geliştirme, faydalanma esaslarının) yerel halkın katılımı ile hazırlanıp uygulanması konularında bilgi, deneyim ve metodolojilerin geliştirilmesi zorunludur.

Odundışı orman ürünlerinden faydalanma
Orman Kanununun 37. maddesi gereği;
A- Muhammen bedelle satış:
Üretim programı olan reçine, sığla, çıra-çıralı çam kökü ve şimşir ile özel üretim tekniği nedeniyle topraklı ve topraksız fidan ve ağaç alivreli (üretim öncesi) satışı yapılarak alıcılarca üretilmektedir. 

B- Tarife bedelli satış:
Üretim programında bulunmayan ve üretimi özel teknik gerektirmeyen her türlü orman ürünü Orman Kanununun 40. madde önceliklerine göre orman köylü ve kooperatiflerine satılmaktadır. Defne, kekik, çiçek soğanları, sumak, ıhlamur, kestane, harnup, fıstık çamı kozalağı v.s. (otsu ve diğer bütün bitkiler)

Bu anlamda odundışı orman ürün kaynaklarının yönetimine verilen önem ve ağırlık ile bu alandaki kurumsal kapasite yetersizdir.

Kamu kurum ve kuruluşlarının desteği

Orman ve Su İşleri Bakanlığı: 
Bozuk orman arazilerinin 49 yıllığına tahsisi, proje ve kredi desteği
Hazine arazilerinden yapılan tahsislerde kredi ve proje desteği
Tapulu arazilerde proje ve kredi desteği

Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı:
Ceviz, badem, fıstık gibi odundışı orman ürünleri ile tıbbi ve aromatik bitkilerin yetiştirilmesine yönelik desteklemeler

Tarımsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK):
AB IPARD Projesi kapsamında proje ve hibe kredi desteği
Tarımsal ürünlerin işlenmesi, depolanması ve paketlenmesine yönelik yeni yatırımlar ile faal olan veya olmayan tesislerin kapasite arttırımı ve teknoloji yenilenmesine yönelik yatırımlar ya da kısmen yapılmış yatırımların tamamlanmasına yönelik yatırımlar

Kalkınma Ajansları:
Doğrudan faaliyet desteği