Bitkisel Ürünlerde Kalite

Prof.Dr. Murat Kartal
Bezmiâlem Vakıf Üniversitesi Fitoterapi Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 

Bitkisel drog; bitki, alg, mantar ve likenlerin bütün veya parçalanmış, işlenmemiş kısımlarından oluşur ve genelde kuru bazen de taze formda kullanılır.
Bitkisel drog preparatı; bitkisel drogların ekstraksiyon, distilasyon, sıkma, fraksiyonlama, saflaştırma, yoğunlaştırma veya fermente etme gibi işlemlere tabi tutulmasıyla elde edilir.
Bitkisel ilaç (tıbbi bitkisel ürün); bir veya daha fazla bitkisel drog, bir veya daha fazla bitkisel drog preparatı veya bir veya daha fazla bitkisel drog ve bitkisel drog preparatı kombinasyonundan oluşan üründür.

Standardizasyon; bitkisel drogdan elde edilen bir ürünün, etkinliği bilinen bir madde veya madde grubu üzerinden yardımcı maddeler, bitkisel drog ya da ürünle karıştırılarak ayarlanmasıdır. Bitkisel ilaçların kalitesi onun etkinlik ve güvenilirliğini doğrudan etkilemektedir. Bitkisel ilaçların kalite kontrolü için birçok yöntem vardır. İlk basamak, kullanılan bitkisel drog ve/veya bitkisel drog preparatının kalite kontrolüdür.

Fitoterapi uygulamaları, modern ilaç hazırlama yöntemlerinin bitki veya bitkisel ekstrelere uygulanması ile hazırlanan, etkili, güvenli, stabilitesi yüksek ve kullanımı kolay ilaç formları ile yapılmaktadır. Gereken doz ayarlanmış, istenen optimum etki sağlanmıştır ve her kullanıldığında aynı etki oluşmaktadır. 

Bitkisel ilaç üretiminde, imalata başlamadan önce başlangıç maddeleri olan bitkisel drog, bitkisel drog preparatları ve yardımcı maddelerin kontrolü  yapılır. Üretim içi kontroller ve bitmiş üründe yapılan analizlerle kalitenin sürekliliği sağlanmaktadır.

Ülkemizde durum

Şu anda ülkemiz piyasasında bulunan ve çoğu ithal olan bitkisel drog, bitkisel ürün ve bitkisel ilaç üzerinde yeterli kalite kontrolü yapılmamaktadır. Anadolu toprakları birçok kültür bitkisinin gen merkezidir. Anadolu florası ekonomik bakımdan büyük önem taşıyan tıbbi bitkilere sahiptir. Ancak bu potansiyeli yeterince kullanılmamaktadır. Ülkemizin doğal florasında bulunan tıbbi bitkilerin kültürü yapılarak ve bunlardan bitkisel drog preparatları hazırlanarak dünya bitkisel ilaç pazarına hammadde temin edilebilir. Bu, ülkemiz tarımına da bir çıkış yolu sağlayacaktır. Dünya bitkisel drog, bitkisel drog preparatı ve bitkisel ilaç pazarında söz sahibi olabilmek için kalite kontrol yöntemlerini bilmek ve kaliteli ürünler elde etmek gerekir.

Ülkemiz sanayicileri, dünya standartlarında kaliteye sahip ve Farmakope ile monograflara uygun bitkisel drog ve bitkisel drog preparatlarını üretecek teknolojileri ve işletmeleri kurarak ülkemizi bitkisel ürün ve bitkisel hammadde pazarında lider konumuna getirmelidir. Ülkemiz ilaç sanayi bitkisel ilaçları üretecek, yeni ürünler geliştirecek ve pazara sunacak yeterli bilgi birikimine ve teknolojiye sahiptir. Yerli ilaç sanayi, hekimler, eczacılar ve bütün sağlık çalışanları bu konuya sahip çıkmalıdır.

Ülkemiz üretmek zorundadır. Üretmiyor ithal ediyorsanız yerinizde sayıyor, hattâ geriliyorsunuz demektir.Bize düşen yerli üretimi ve üreticileri destekleyerek rekabeti sağlamak ve kalitesi kontrol edilmiş ürünlerin halkımıza ulaşmasına yardım etmektir.