Antiviral Etkili Uçucu Yağlar
Uzm.Ecz. Aslı Yazıcıoğlu
Uçucu yağlar aromatik bitkilerden elde edilen ekstrelerdir. Kokulu bitkilerden distilasyon yöntemiyle ya da narenciye türlerinde olduğu gibi kabukları sıkılarak elde edilen bu aromaterapik yağların geçmişi binlerce yıl önceye dayanmaktadır. 10. yüzyılda İbn Sina tarafından imbik keşfedilmeden önce bu tür bitkiler yakılarak tütsü şeklinde tedavi amacıyla kullanılmaktaydı. Bitkilerin etken madde içerikli öz yağlarının distilasyon yöntemiyle çıkarılması ve şifa amacıyla kullanımı, Haçlı Seferleri sırasında Avrupa’ya taşınmıştır.
Aromatik yağlar bitkilerin yaprak, kök, çiçek ve kabuklarından elde edilebilir. Bu kısımlardan elde edilen uçucu yağlar ve hidrolatlar sağlık alanında, kozmetikte, terapilerde ve daha birçok alanda kullanılmaktadır. Uçucu yağlar bakır imbikte veya çelik distilasyon cihazlarında üretilebilir.
Uçucu yağlar birbirine eşlik eden birçok etkili maddeden oluşur. Bu etkili maddeler tedavi alanını da belirler. Örneğin antimikrobiyal etki gösteren, yani mikropların üremesini durduran uçucu yağlar geçmiş yıllardan beri en çok kullanılan yağlardır. Uçucu yağların antimikrobiyal etkisi konusunda 60 bine yakın akademik çalışma bulunmaktadır.
Kendi coğrafyamızdan kekik türleri (thymus, origanum), adaçayı, nane, anason, biberiye türleri; dünya coğrafyasından çay ağacı, tarçın, karanfil, rezene, kişniş türleri antimikrobiyal etkilere sahip önemli yağlardır.
Yapraklardan elde edilen uçucu yağlar solunum yolu rahatsızlıklarında, çiçeklerden elde edilen uçucu yağlar duygusal travmalarda, tohumlardan elde edilen uçucu yağlar hormonal aktivite için kullanılabilir.
Daha çok in vitro ortamda gerçekleştirilen laboratuar testlerinde ve aeresol uygulamalarında biberiye, sandal ağacı, tıbbi nane, çay ağacı, anason, kekik, zufaotu gibi türlerin uçucu yağlarının virüsün canlıya bağlanmasını engellediğini gözlemliyoruz.
İçinde bulunduğumuz pandemi döneminde uçucu yağlar özellikle antiviral boyutu sebebiyle tercih edilmiştir. Herpes simplex tip 1, tip 2, influenza ve HPV tipi virüslerde uçucu yağ çalışmalarına ulaşılabilmektedir. Buradan yola çıkarak corona virüsü ile ilgili de bazı çalışmalar yapılmıştır. Antiviral etkiler virüs tipine göre değiştiği için, örneğin uçuk için kullanılan antiviral etkili yağlar corona virüste etkili olmayabilir.
Üç karışım örneği:
Özellikle üst solunum yolu enfeksiyonları için difüzyon yöntemi karışımı:
ökaliptus (globulus) 1 birim
çay ağacı 1 birim
bergamot 2 birim
lavanta 2 birim
tatlı portakal 2 birim
Kronik stres ve rahatlama için difüzyon yöntemi karışımı - 1:
tıbbi lavanta 1 birim
portakal 1 birim
Kronik stres ve rahatlama için difüzyon yöntemi karışımı – 2:
gül veya ıtır 1 birim
lavanta 10 birim
portakal 7 birim
vetiver 5 birim
Karışımları kapağı sıkıca kapalı koyu renk bir şişede, serin ortamda saklamak ve minimum 1 gün bekletmek gerekir. Karışımlar su ile distile ederek sprey şeklinde kullanılabilir.
Uçucu yağları difüzör ya da aromaterapik lambalarda da kullanabiliriz. Difüzörleri yarım saatlik periyodlarda kullanmak ve günde 2-3 kez suyu değiştirmek gerekir.