Tıbbi Bitkilerin Doğadan Toplanması ve Organik Yetiştiriciliğinde Dikkat Edilmesi Gerekenler
Ziraat YM. Ahmet Bircan Tınmaz
Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü
Tıbbi bitkilerin 2 farklı temin yolu bulunmaktadır:
1. Doğadan toplama
2. Yetiştiricilik (kültür)
Her iki temin yolunun da avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır.
Doğadan toplamanın avantajları:
1. Yetiştiricilik maliyeti yoktur.
- Temiz orman sahalarından toplanır; ilaç ve gübre kalıntısı içermez.
3. Hasat dışında masrafsızdır, aile bütçesine ek gelir sağlar.
4. Organik sertifikalandırma yapılabilir.
Doğadan toplamanın dezavantajları:
1. Bitkilerde standardizasyonu sağlamak bazen mümkün olmaz. Örnek: kekik, papatya
2. Benzer türler ile karıştırılma ihtimali vardır.
3. Toplayıcıya bağlı olarak kalite varyasyonu olur.
4. Çeşidin kendi içindeki genetik varyasyondan kaynaklanan standart dışı ürün bulunur.
5. Hasat zamanı, kurutma şekli, depolama vb. işlemlerin farklılığından oluşan varyasyon olur.
Netice olarak bilhassa uçucu yağ içeren tıbbi bitkiler ve yabancı döllenen bitkilerde standardı sağlamak mümkün değildir.
Tıbbi bitkilerin toplanmasında dikkat edilecek hususlar:
1. Aynı cinse ait bitkilerden hangi türün toplanacağı, toplanmak istenen türün bölgede bulunup bulunmadığı, miktarı, yayılışı, uygun toplama zamanı, hangi farklı türlere benzetildiği gibi bilgilerin bilinmesi gerekir.
2. Yol kenarından, kimyasal bulaşık olabilecek yerlerden, yerleşim alanlarının çok yakınlarından bitki toplanması önerilmez.
3. Arazi orman içinde ise Orman İşletme Müdürlüğünden izin alınmalı ve rüsum ödeyerek ve Müdürlüğün belirlediği zamanda toplama yapılmalıdır.
4. Hasat sonrası toplanan bitki kısmının temiz olmasına dikkat edilmeli; herba, yaprak veya çiçek ise gölge yerlerde hızlıca kurutmaya tabi tutulmalıdır.
5. Çok nadir veya nesli tehlike altında bitki ise toplamadan vazgeçilmeli ve bitki ihtiyacı üretim yaparak karşılanmalıdır.
Bitki türü doğada yeterince bulunmuyorsa, doğada varyasyon varsa veya doğada bulunan bitkiden yeterli miktarda standart ürün eldesi mümkün olmuyorsa bu bitki türünün kültürünün yapılması zorunludur.
Türkiye’de tıbbi aromatik bitkilerde kullanım ruhsatı almış herhangi bir herbisit, insektisit, fungusit ilaç mevcut değildir. Bu yüzden tıbbi bitki yetiştiriciliği yapan işletmelerin organik sertifikası alacak biçimde yetiştiricilik yapmaları kendi lehlerinedir.
Hele bu ürünler gıda takviyesi olarak değil de ilaç hammaddesi yapımında veya sağlık amaçlı mono drog olarak kullanılacaksa iyi tarım uygulaması veya organik tarım sertifikası olmak zorundadır.
Organik tıbbi bitki tarımı yaparken dikkat edilmesi gerekenler:
- Toprak seçimi
2. İklim
3. Arazide su olması
4. Üretim materyali
5. Üretim alanının işletme alanına uzaklığı
6. Hasat
7. Hasat sonu işlemleri
8. Yetiştiricilikten son ürüne kadar gerekli olan alet ve ekipmanlar
9. Yetiştirilecek ürün için fizibilite hazırlamak
10. Pazarlamanın nasıl yapılacağını önceden belirlemek