Ekoköyler

Deniz Dinçel

Biyolog, Danışman

Ekoköy, tabiatla uyumlu tasarım ve teknolojileri, gönüllü-katılımcı-destekleyici sosyal yapılarla birleştirmeyi amaçlayan bir yerleşim modelidir. Ekoköyler, “verebileceğinden çok almama” ilkesinden yola çıkar; ekolojik ayakizini küçültmeyi planlar; hayatı ekolojik, ekonomik, sosyo-kültürel ve ruhsal anlamda sürdürülebilir kılmayı hedefler. Gelişmiş ve az gelişmiş ülkelerde, kentsel ve kırsal alanlarda, geleneksel yerleşimler veya yeni kurulan topluluklar halinde ekoköylere rastlamak mümkündür.  

Ekoköy hayatının en önemli boyutu, birarada yaşama sanatıdır. Bir araştırmaya göre, bugüne kadar ekolojik köy kurmak üzere yola çıkan grupların %90’ı başarısız olmuştur. Ekoköyler, birarada uyumlu yaşama, katılımcı yollarla karar alma, çatışmaları barışçı yollarla çözme, liderlik ve demokrasi, kişisel ve ruhsal gelişim, güç ve rütbe, birlik ve bireysellik gibi konularda farklı yaklaşımlar ve çalışmalar sergilemektedir.

Ekoköyler genellikle aşağıdaki alanların bazılarında veya hepsinde faaliyet gösterir:

            - Yerel ekonomik kalkınma

            - İşbirliğine dayalı sosyal ekonomiler

            - Birarada uyumlu yaşayan topluluklar kurma

            - Katılımcı yollarla karar alma

            - Çatışmaları barışçı yollarla çözme

            - Holistik “tam insan” eğitimi

            - Yerel ve organik gıda üretimi

            - Permakültür prensiplerinde tasarım

            - Ekolojik mimari

            - Yenilenebilir enerji üretimi

            - Atık yönetimi

Ekoköylerdeki ekonomik uygulamalardan bazıları şöyledir:

            - Gönüllü sadelik

            - Topluluk bankaları

            - Yerel para birimi

            - Yerel değiş-tokuş ticareti (LETSystems)

            - Alternatif değiş-tokuş yöntemleri

            - Yerel ürünler için pazar oluşturma

            - Eğitim

Yerel ve organik gıda üretimi, hemen hemen bütün ekoköylerde uygulanır. Tarımın toplum tarafından desteklenmesi ve üretimin birlikte yapılması en önemli yerel üretim şeklidir. Ülkemizde Buğday Ekolojik Yaşamı Destekleme Derneği (www.bugday.org) ve Güneşköy Kooperatifi (www.guneskoy.org.tr) bu yönde çalışmalar yapmaktadır.  

Ekoköy uygulamalarından ekolojik mimaride aşağıdaki noktalar önemlidir:

- Yerel iklime ve kaynaklara uygun yapılar

- Toksik olmayan kimyasallar, boyalar

- Nefes alabilen yapılar

- Ortak kullanım alanları (çamaşırhane, mutfak..)

- Su tüketimine duyarlı yapılar

- Yenilenebilir enerji, güneş panelleri..

- Kaynakların sürdürülebilirliği

 Ekolojik hayatta atık yönetimi önemlidir. Doğal atık arıtma sistemlerine en iyi örnek “yaşayan makinalar”dır. Yaşayan makinalar, tabiatı birebir taklit eden, hiçbir kimyasal madde ve/veya ilaç kullanmadan, bakteriler, algler ve mantarlarla işleyen arıtma sistemleridir.

Ekolojik bir köyde yaşamayı seçmek öncelikle kendi içimizde bazı değişiklikler yapmayı gerektirir. Benmerkezci bir hayattan daha bütünsel bir hayata geçmek, ekoköy hayatının getirdiği değişikliklerin başında gelir.

GEN-Avrupa, Avrupa, Afrika ve Orta Doğu’daki ekoköylerden oluşan bir ağdır. 26 ülkeden 70’in üzerinde üyesi vardır. GEN-Avrupa, Küresel Ekoköyler Ağı’nın (GEN) kurucusudur. GEN, Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konseyi’nde (UN-ECOSOC[2]) danışman statüsündedir ve yerel yönetimlere sürdürülebilir kalkınma konusunda eğitim veren Birleşmiş Milletler Eğitim ve Araştırma Enstitüsü’nün (UNITAR-CIFAL[3]) ortaklarından biridir.

GEN-Avrupa’nın misyonu şöyle özetlenebilir:

- Sürdürülebilir yerleşimlerin gelişimini desteklemek.

- Hem ulusal ekoköy ağlarının hem de tek tek ekoköylerin kapasite gelişimini desteklemek.

- Ekoköy hareketi içinde faaliyet alışverişini kolaylaştırmak.  

- Ekoköy tecrübeleri ve faydaları hakkında hükümetleri, özel sektörü, sivil toplum kuruluşlarını ve toplumu bilgilendirmek.  

GEN-Avrupa, ekolojik hareketin yaygınlaşmasını şu uygulamalarla destekler:

- Ekololojik köy girişimleri hakkında bilgi toplamak ve bu bilgiyi yaymak. (Ekoköy hikayeleri, ortak olunan yayın kuruluşları vasıtasıyla, 9 farklı dilde 150 000 kişiye ulaşmaktadır.)

- Ekoköyler arasında bağlantı ve bilgi alışverişi kurmak ve eğitim faaliyetleri için üye ekoköylere maddi destek sağlamak.

- Üniversitelerle ve eğitim birimleriyle birlikte çalışarak ekoköy merkezli eğitim programları tasarlamak ve sunmak.

- Konferanslara, gösterilere ve sosyal faaliyetlere katılarak karar vericilere, planlamacılara ve profesyonellere ekoköy hareketini anlatmak ve tecrübeleri paylaşmak.