Tarımda Vermikompost Kullanımı

Yrd.Doç.Dr. Korkmaz Bellitürk

Namık Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi
Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü

Ülkemizdeki tarım alanlarının çoğu yarı kurak olup, toprakların genel olarak organik madde içeriği çok düşüktür. Bunun telafisi kimyasal gübreleme ile karşılanmaya çalışılmaktadır. Ülkemizde petrolden sonra en çok dövizin tahsis edildiği tarımsal girdi kimyasal gübrelerdir.

Ülkemizde tarıma tahsis edilecek arazi miktarı sınır noktaya gelmiştir. Tarım alanlarımızın arttırılamaması ve nüfus artarken kırsal nüfusun azalması birim alandan daha fazla ürün alınmasını gerektirmektedir. Organik gübre kullanımı yaygınlaşmaz, kimyasal gübre ve ilaçların aşırı ve bilinçsizce kullanımı sürerse, yeraltı ve yerüstü su kaynaklarımız kirlenmeye devam edecektir (Bellitürk, 2005; Bellitürk, 2008).

Tarımda solucanların kullanılmasıyla, özellikle Trakya gibi bazı bölgelerdeki yoğun kimyasal gübre tüketiminin azaltılması hedeflenmektedir. Solucanlar tarafından sindirilen toprak organik maddesi, bitkiler için yüksek değerde kullanılabilir besin maddesine dönüşebilmektedir. Organik atıkların solucanlar tarafından kompostlaştırılması işlemi ‘vermikompost’ olarak bilinir. Solucan dışkısı, humus gibi, bitkilerin ihtiyaç duyduğu her türlü besini doğrudan kullanıma hazır biçimde sunma özelliğine sahiptir.

Solucanlar bulunduğu alanlarındaki toprağın organik madde içeriği, toprak strüktürü, alınabilir bitki besin madde içeriği, porozite, su tutma kapasitesi, infiltrasyon oranı ve toprak yoğunluğu gibi özellikleri toprak lehine değiştirebilme özelliğine sahiptir.

Solucanlar hareket kolaylığı sağlamak ve toprakta bulunan milyonlarca zararlı bakteriden etkilenip hastalanmamak için sölom sıvısı salgılar. Sölom sıvısının zararlı organizmalara karşı baskılayıcı özelliği ve omurgalı canlılarda kanser hücreleri üzerindeki etkisi gözlemlenmiş, normal ve anormal karakterli hücreler üzerine etkilerinin araştırılmasıyla kanser tedavisinde yeni ufuklar açılabileceği düşünülmüştür (Aydilek, 2005). Özellikle Uzakdoğu ülkelerinde tarih boyunca geleneksel ilaç yapımında toprak solucanlarının kullanıldığı bilinmektedir.

Toprak solucanları her gün vücut ağırlıklarının %60’ı kadar atığı dışarı atmaktadır. Özellikle üre bakımından zengin olan ve nitrat, fosfor, magnezyum, potasyum ve kalsiyum gibi bitkilerin büyümesi için gerekli elementleri içeren bu atıklar bitkiler için gübre niteliğindedir. Birçok ülke ile birlikte son yıllarda ülkemizde de gübre elde etmek için toprak solucanı çiftlikleri kurulmaktadır (Mısırlıoğlu, 2011).

Toprak solucanlarının sığır, koyun, at ve kanatlı gübrelerinin olgunlaşmasını hızlandırma özelliği vardır. Son yıllarda vermikompost üretiminde bu gübreler de kullanılabilmektedir.

Toprak solucanlarının organik artıkları kısa zamanda yüksek kalitede ürüne dönüştürebilme kapasitesinin bilinmesi, Avrupa ülkeleri, Hindistan ve ABD’de, değişik amaçlar için toprak solucanı kültürünün yapıldığı ‘vermikültür’ sektörünün doğmasını sağlamıştır (Erşahin, 2007).

Vermikompostun ABD’deki fiyatı oldukça değişkendir. 2011 yılı piyasa fiyatı ton başına 35-1000 $ arasıdır (Edwards, 2011).

Birim alandan elde edilen verimin arttırılmasında, gübreleme diğer bütün faktörlere eş olarak %50 oranına kadar etkili olmaktadır. Ancak kimyasal gübrelerin toprak organik maddesini arttırmada tek çözüm olmadığı, alternatif organik kaynaklı uygulamaların da olduğu bilinmelidir. Bu uygulamaların en önemlilerinden birisi, tarımda toprak solucanlarının kullanılmasıdır.

Toprakların besin elementlerince zenginleştirilmesi, fiziksel özelliklerinin iyileştirilmesi, böylece yetiştirilen bitkilerin daha sağlıklı olması için, ekonomik ve çevreci bir materyal olan vermikompostun ülkemizde üretilmesi ve kullanılması önemlidir.

Kaynaklar
Aydilek S. 2005. Toprak Solucanlarından Elde Edilen Sölom Sıvılarının Çeşitli Hücreler Üzerine Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, (Genel Biyoloji Programı), İstanbul.

Bellitürk K. 2008. Trakya Bölgesi Topraklarının Azot-Fosfor-Potasyum Bakımından İncelenmesi, Hasad (Bitkisel Üretim) Aylık Tarım Dergisi, ISSN 1302-1702, Yıl: 24 (277):102-106, Haziran, İstanbul.

Bellitürk K. 2005. Tekirdağ Koşullarında Buğday Yetiştirilen Toprakların Mikro Besin Elementleri ve Ağır Metal İçeriklerinin Saptanması, Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi, 5-9 Eylül, Cilt 2, s: 1211-1215, Antalya. 

Edwards CA. 2011. Introduction, History and Potential of Vermicomposting Technology. Vermiculture Technology (Edited by: Edwards CA, Arancon NQ, Sherman R.) CRC Press, Taylor and Francis Groop, Chapter 1: 1-10.

Erşahin ŞY. 2007. Vermikompost Ürünlerinin Eldesi ve Tarımsal Üretimde Kullanım Alternatifleri. G.O.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 24 (2):99-107.

Mısırlıoğlu M. 2011. Toprağın Sihirbazları Toprak Solucanları. TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi, Aylık Popüler Bilim Dergisi (Aralık Ayı), Sayı: 529.