Bahçe Şekillendirmede Pratik Bilgiler

Yrd.Doç.Dr. Yıldız Aksoy

İstanbul Aydın Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi
Peyzaj Mimarlığı ve Kentsel Tasarım Bölümü

Bir konut bahçesi ya da avlusu, bir eğitim yapısının yakın çevresi, bir hastane bahçesi ya da büyük bir semt parkı.. Ölçeği ne olursa olsun bütün peyzaj düzenlemelerinde alanın toprak niteliği, jeolojik özellikleri ve topoğrafik yapısına uygun işlevler getirilmelidir. Mimari ve yapısal elemanlarla birlikte en önemli planlama elemanı olan bitki materyali rastgele değil, belli bir amaca yönelik olarak kullanılmalıdır. Taş, ahşap, tuğla gibi cansız elemanların aksine, bitki materyali yıldan yıla gelişen, görünüşleri mevsimlere göre farklılaşan, değişken karakterli materyal grubunu oluşturur. Ağaçlar, çok farklı ölçü ve formlarda, kitle etkisine sahip bitkilerdir. Ağaççıklar, çalılar, tek ya da çok yıllık odunsu bitkiler, çim alanlar veya çim yerine kullanılan yer örtücü bitkilerle oluşturulan yeşil yüzeyler, ağaçlar arasında organik bir bağlantı sağlarlar. Bitkilendirmede doğal bitki örtüsünden ve yerel fidanlıklarda üretilmiş fidanlardan yararlanılabilir.

Enerji etkin peyzaj düzenleme, doğal enerji kaynaklarından yararlanarak ısıtma, serinletme, sulama,, aydınlatma maliyetlerini en aza indirir. Bunun için öncelikli olarak bölgenin ılıman, sıcak-kurak, sıcak-nemli veya soğuk olması dikkate alınmalıdır. Ilıman iklime sahip alanlarda yaz aylarında gölge ve kış rüzgarlarından korunma önemlidir. Serinletme maliyetini azaltmak için gölge etkisi nedeni ile ağaçların kullanılması, ısı kaybını azaltmak için yapının yakın çevresinde rüzgarın etkisini azaltmaya dönük ağaç ve çalıların kullanılması uygundur.

Peyzaj uygulamalarının en önemli yönü suyun etkin kullanımıdır. Su-etkin peyzaj düzenlemesi için alana ilişkin bölgesel ve mikroklimatik koşullar, mevcut vejetasyon, topoğrafya ve alanın kullanım biçimi dikkate alınmalıdır. Bitkilerin su isteklerine göre gruplandırılması önemlidir. Az sulama isteyen, doğal koşullara uyum sağlayan yerli türlere ve kurakçıl türlere yer vererek su tasarrufu sağlanabilir. Basit bir malçlama, toprak nemini ve ısısını korumak için faydalı olacaktır. Toprağın su geçirimliliğini ve yağış sularının yeraltı su kaynaklarına erişimini engelleyecek yüzeylerden kaçınmalıdır. Yağışlardan biriktirilen suyun ve atık suların geri kazanılması da mümkündür.

Çim alanlar diğer vejetasyon örtüsüne oranla çok daha fazla sulamaya ihtiyaç duyar ve genellikle daha çok bakım ister. Bu nedenle çim alanları en fazla göz önünde bulunan yerlerde sadece estetik amaçlarla ya da oyun ve rekreasyon alanlarında fonksiyonel amaçlarla kullanmak uygundur. Çim alanların ayrı parçalar halinde değil, birbirleriyle bağlantılı ve grup oluşturacak biçimde tesis edilmesi sulamanın etkinliğini arttırmakta, suyun buharlaşmayla veya yüzey akışıyla oluşan kayıpları büyük ölçüde azaltmaktadır. Kuraklığa dayanıklı ve sıcak-kurak geçen mevsimlerde büyümesini durduran çim türlerinin seçilmesine özen göstermelidir.

Aydınlatma amaçlı peyzaj düzenlemelerinde elektrik tasarrufu sağlamak için güneşe duyarlı lambalar ve yerel malzemeler kullanılabilir. Yapıda ve döşemelerde yörede kolay elde edilen taş, ahşap vb. malzemelerden faydalanılabilir.