Sigarayı Bırakma Yöntemleri

Sevilay Kahveci

Psikolog

Sigara kullanmaya başlayan kimsenin amacı “bağımlı” olmak değildir. Sigara bağımlılığı da diğer bağımlılıklar gibi aşama aşama gelişmektedir. Bağımlılığın ne zaman oluşacağını önceden bilmek mümkün değildir. Bu süre kişinin psişik durumuna, ilk kullanım yaşına, kullanım düzenine, miktarına, çevresindeki kişilerin kullanıp kullanmadığına ve daha birçok özelliğe bağlı olarak değişmektedir. Genellikle insanlar sigaraya düzensiz ve ara sıra kullanarak başlar, bunu az miktarda (günde 1 – 2 tane) düzenli kullanım takip eder. Sigara kullanımı giderek artar. Bir noktada kişi kendi için paket almaya başlar. Artık bağımlılık gelişmiştir; sigara kullanamadığında sıkıntı, gerginlik, rahatszlık, konsantrasyon güçlüğü ortaya çıkar. Sigara içtiğinde bu durum düzelir, ancak sigaranın etkisi geçince aynı şiddetle geri gelir.

Bağımlılık tedavi edilebilir bir beyin hastalığıdır. Günümüzde sigara bağımlılığı tedavisi için önerilen yöntemler genel olarak şu iki aşamadan oluşmaktadır. İlk aşama bağımlılık yapan maddenin bedenden temizlenmesi; ikinci aşama bağımlılık sırasında oluşan bazı davranışların değiştirilmesidir. Sigara bağımlılığında tedavi yöntemlerini farmakolojik yöntemler, psikososyal yöntemler, alternatif-destekleyici yöntemler olarak gruplandırabiliriz.

Özellikle sigaranın bırakıldığı ilk iki haftada vücuttaki nikotin oranı hızla düşmeye başlar. Bu süre zarfında sigara içmek için yoğun istek duyulabilir. İstek kişinin kontrolünde değildir ve tedavinin başarısız olduğu anlamına gelmez. Nikotin sakızı, nikotin bandı, burun spreyleri, ilaçlar gibi farmakolojik yöntemler vücuttaki nikotinin yavaş azalmasını sağlayarak isteği azaltmaya yardımcı olur. Özellikle daha önce sigara bırakmayı denemiş ve yoğun istek nedeniyle tekrar başlamış kişilerin tedaviye daha rahat başlamalarını sağlar. Ancak bu tür destekleyici tedaviler kişinin mevcut sağlık durumu göz önünde bulundurularak dikkatle düzenlenmelidir. Kişinin bağımlılığı hakkında bilgi sahibi bir hekim, kişinin ihtiyacına göre kullanılacak dozu ve süreyi belirler, durumu takip eder.

Temelde sigara içmenin kişiye özgü tetikleyicilerini keşfetme ve bunlarla başa çıkabilme becerilerinin kazandırıldığı psikososyal yöntemlerde ise amaç, kişinin bağımlılık konusunda bilgi sahibi olması ve istekleriyle başa çıkabilmek için destek almasıdır. Özellikle sigaranın bırakıldığı ilk üç ay içinde kişi sigaraya yönelik istekler yaşar. Bağımlı olunan madde bırakıldıktan sonra fiziksel ve psişik uyum sağlamak için zamana ihtiyaç vardır. İstek, tedavi sürecinin parçasıdır ve destek alındığında daha rahat baş edilir. Kişiye göre değişmekle birlikte ilk iki haftanın sonunda istek belirgin şekilde azalır ve sonrasında azalmaya devam eder.

Psikososyal yöntemlerin önemli bir parçası bilgilendirmedir. Başvuran kişiye bağımlılığın ne olduğu ve tedavi sürecinin nasıl devam edeceği anlatılır. Böylece sigarayı bırakma sürecinde kişi neler yapabileceğini önceden bilerek hazırlıklı olur.

Psikososyal yöntemler grup halinde ya da bireysel olarak uygulanabilirler. Bireysel uygulamada bir uzmanla görüşme yapılır ve kişiye özgü zorluklara odaklanılır. Grup uygulamasında sigarayı bırakmaya çalışan kişiler birbirlerine destek olur. Uzun süreli destek gruplarının sigaraya tekrar başlamayı önemli ölçüde azallttığı görülmektedir.

Yazdığı kitapla sigarayı bırakmak isteyenlere yardımcı olan Allen Carr’ın yöntemi yaygın olarak kullanılmaktadır. Bir gün süren sigara bırakma programı bulunmaktadır.

Sigarayı bırakmak isteyen kişinin motivasyonuna yardımcı olabilen elektronik sigara, akupunktur, lazer tedavileri, hipnoz gibi alternatif-destekleyici yöntemler vardır. En iyi sonuç psikososyal yöntemler ve diğer yöntemlerin birlikte kullanılmasıyla elde edilmektedir.

Sigara bağımlısı kişi sigarayı bırakabilir ve sigara ile ilgili sorun yaşamaz. Ancak tek bir sigara bile kısa sürede, hatta çoğu kez aynı gün içinde eskisi gibi sigara kullanmaya başlamasına neden olur. Kullanılan hiçbir yöntem bu durumu değiştirmemektedir.