Bebek İşaret Dili
Yasemin Yusufoff
Bebeğinizle sözlü iletişimi güçlendiren sembolik işaretlere bebek işaret dili denir. Faydaları pekçok araştırmayla ispatlanan ve Amerikan Pediatri Akademisi’nin önerdiği bebek işaret dili, bebeğinizin ihtiyaçlarını, isteklerini ve hatta karmaşık düşüncelerini iletebilmek için kullanabileceği güçlü bir yol; bebekler ve aileleri için doğal, kolay ve eğlenceli bir iletişim aracıdır.
Bebek işaret dili ile konuşma zamanı
Bebeğiniz bazı şeyleri eliyle size gösteriyor, oyuncaklarını uzatıp sizden bir tepki bekliyor, ‘baş-baş’ yapıyor, başıyla ya da yüz ifadeleriyle size birşeyler anlatmaya çalışıyor, resimli kitaplarla ilgileniyor veya birkaç kelime söyleyebilmesine rağmen söylemek istediği bazı önemli şeyleri henüz ifade edemiyorsa bebek işaret dili ile konuşma zamanı gelmiştir.
İşaretlerin seçimi
* Bebeğinizin çevresindeki objeleri veya ilgisini çeken, hoşlandığı şeyleri, onlarla ilgili eylemleri veya sıfatları tanımlayan işaretleri seçip kullanın. Daha kolay öğrenir ve kullanırlar.
Anne, baba, oyuncak, top, şapka, bebek bezi, kitap, köpek, kedi, tavşan, şarkı, içecek, yiyecek, içmek, yemek, oynamak, sevmek, daha çok, bitti, lütfen, yardım, teşekkür ederim, sıcak, soğuk, büyük, küçük gibi..
* Çocuğunuzun söyleyemediği kelimelerin işaretlerini tercih edin. Bu yöntemin çocukların iletişim gücünü arttırmak için olduğunu aklınızda tutun ve zaten sözlü iletişimde bulunabildikleri kelimelerin işaretleriyle uğraşmayın. Çocuklar için söylemesi zor ama ifade etmekten memnuniyet duyacakları kelimelerin işaretlerini de öğretebilirsiniz; kanguru, hipopotam, kaydırak gibi.
* Çocuğunuzun net olarak söyleyemediği, karışan kelimeler için işaret dilinden yararlanabilirsiniz. Bazen bebekler aynı heceyi birçok kelime için kullanır. Mesela bir bebek tüm yuvarlak objeleri tanımlamak için ‘manne’ diyordu. Bu, mandalina da olabilir, elma da olabilir, top da olabilirdi. Böyle durumlarda, o heceyle birlikte işareti de kullanırsa, mesajı daha net algılanır.
* Tehlikleli durumlarda işe yarayacak işaretler seçin; yardım, acıyor, sıcak, dur gibi..
* Hayal kırıklıklarını ve ağlama krizlerini önleyecek işaretler seçin. Daha, bitti, uykugibi işaretler yemek ve uyku rutinlerinin düzene sokulması için faydalı olacaktır.
* Sıkça kullandığınız kelimelerin işaretlerini seçin.
Bebeğiniz işaretlere alışınca, ilgisini çeken ama işaretini bilmediği şeylerin işaretini üretebilir. Böyle bir durumda, onun ürettiği işaretleri benimserseniz işiniz kolaylaşır.
İlk işaretler
* Öncelikle bebeğiniz için anlamlı olan süt, daha, mamagibi 3-5 tane işaret seçin.
Bebeğiniz bu işaretleri kullanmaya başlayınca yeni işaretler ekleyebilirsiniz.
*İşaretleri tam o kelimeyi söylerken yapın. “Sütmü istiyorsun” derken ilgili işareti de yapın.
* İşaretini yaptığınız kelimeyi mümkün olduğu kadar tekrarlayın, vurgulayın, diğer kelimelere göre daha yüksek sesle söyleyin. “Sütister misin? Tamam sana süt vereceğim. Gidip süt getireyim. İşte al sana süt.” gibi.
* Kelimeyi her söylediğinizde beraberinde işaretini de yapın, bebeğin çevresindekilerin de aynı kelime için aynı işareti yapmalarını sağlayın.
* İşaretleri kullanmayı hayatınızın bir parçası haline getirin. İşaretleri her fırsatta kullanın.
Bebeğiniz işaretleri kullanmaya başladıktan sonra aklınızda tutmanız gerekenler
* Sabırlı olun. Bebeğiniz ilk işaretini kullanmaya başladıktan sonra bunu devam ettirmeyebilir. Bebeğinize işaretleri kullanması konusunda baskı yapmayın. Zamanı geldiğinde bu işaretleri devamlı ve tutarlı bir şekilde kullanmaya başlayacaktır.
* Pozitif reaksiyon gösterin. Bebeğiniz size bir işaret yaptığında işaretin ne olduğunu söyleyerek anladığınızı belli edin ve bebeğinizi başarısından dolayı kutlayın.
* Bebeğiniz tam sizin gösterdiğiniz gibi işaret yapmasa da onu düzeltmeye kalkmayın. Nasıl bebeğiniz ilk kelimelerini söylerken onu düzeltmemeniz gerekiyorsa, işaretlerinde de aynı yaklaşımı göstermeniz gerekir. Siz işareti gerektiği gibi yapmaya devam edin ama bebeğinizin yorumunu da kabul edin. Bebeğiniz işareti düzgün yapmaya doğru ilerlese de amacınız mükemmel işaret kullanması olmamalıdır. Amaç karşılıklı iletişim kurulabilmesi, mesajların birbirinize gidebilmesidir.
* İşaretleri öğretmek konusunda baskı uygulamayın. İşaret dilinin doğal olarak gelişmesine imkan tanıyın ve bunu bir eğlence haline getirin.
* Bebeğinizle iletişime başladığınızda hissedeceğiniz derin bağlantı duygusunun tadını çıkarın. İletişimin temel kurallarını bebeğinizle işaret dili ile anlaşırken de uygulayın. Göz teması kurup bebeğinizin yaptığınız işaretleri gördüğünden emin olun. Bebeğinize hem konuşurken hem işaret dilini kullanırken cevap vermek için fırsat tanıyın. Söylediğinizi anlaması ve cevap verebilmesi için zaman tanıyın. Bebekler gülümseyerek, ses çıkararak, dokunarak, el hareketleri ve işaretlerle cevap verirler.
Araştırmalara göre bebek işaret dilinin faydaları
Bebek işaret dilini kullanan bebekler, kullanmayanlara göre daha az ağlar, daha çabuk konuşur, daha yüksek IQ’ya sahip olur, daha çok sözcük bilir, kitaplara daha fazla ilgi duyar. Bu durum ilerideki okul başarılarını etkiler. İşaret dili ebeveyn-bebek bağını güçlendirir, özgüven sağlar, bebeğin sosyo-duygusal gelişimini destekler. Bebek ellerini daha kolay ve daha etkili kullanır. Anne çalışıyorsa, anneden ayrılma stresi azalır.
Bebeğinizin işaretlerden konuşmaya kadar geçireceği aşamalar
1. Ellerinizi izlemeye başlar
2. İşaretleri anladığını hissedersiniz
3. İşaretleri taklit etmeye başlar
4. Sorulduğu zaman işaretlerle cevap verir
5. Kendiliğinden işaretleri kullanmaya başlar
6. İşaretlerle birlikte sözcükleri de kullanmaya başlar
7. Konuşarak, işaret kullanmadan iletişim kurar
0-3 yaşarası insan hayatındaki en hızlı gelişim dönemidir. Beyin, doğumda %25, 3 yaşında %90 gelişmiş durumdadır. İlk 3 yaşta yaşananlar bebeğin geleceğini, ilk 3 yaştaki ilişkiler, gelecekte insanlarla ilişkileri etkiler.
Kaynaklar
Bebek İşaret Dili, Yasemin Yusufoff
http://www.bebekisaretdili.com.tr
Türk İşaret Dili sözlüğü
http://turkisaretdili.ku.edu.tr/tr/kelimelistesi/sozluk.aspx?Char=b#
Amerikan İşaret Dili (ASL) sözlüğü
http://www.aslpro.com/cgi-bin/aslpro/aslpro.cgi
http://aslbrowser.commtechlab.msu.edu/browser.htm
